Spis treści

 


 

 

ul. Lipowa 31/33 wybudowany w 1950 roku

Najstarszy budynek Białostockiej Spółdzielni Mieszkaniowej przy ul. Lipowej 31/33 wybudowany w 1950 roku.

 

19 czerwca 1947 roku, w biurze Delegatury "Społem" przy ulicy Artyleryjskiej 9 w Białymstoku, odbyło się zebranie organizacyjne, którego uczestnicy powołali do życia Białostocką Spółdzielnię Mieszkaniową. Została ona zarejestrowana 27 października 1947 roku. I tę właśnie sześćdziesiątą rocznicę, te "Diamentowe gody" BSM, obchodziliśmy w 2007 roku. Świętowaliśmy, robiliśmy podsumowania, uhonorowaliśmy najaktywniejszych uczestników spółdzielczej historii, z dumą spoglądamy w przeszłość, z optymizmem i ufnością w przyszłość.

By jednak dobrze zrozumieć ten fenomen społeczno-gospodarczego ruchu zwanego spółdzielczością, sięgnijmy jeszcze dalej w historię, do korzeni.

 

ul.Pałacowa 4

Znany wszystkim mieszkańcom Białegostoku fragment miasta przy rogu ulic: Piłsudskiego, Pałacoweji Branickiego. Z lewej strony zdjęcia, przy ulicy Pałacowej 4, stoi budynek Białostockiej Spółdzielni Mieszkaniowej, po prawej - gmachy należące do innych użytkowników.

 

Na ziemiach polskich będzie to rok 1816, kiedy to ks. Stanisław Staszic zakłada pierwszą swego rodzaju spółdzielnię - Towarzystwo Rolnicze Hrubieszowskie, które skupiało ponad 300 rolników płacących do wspólnej kasy, świadczących sobie wzajemne usługi, rządzących i administrujących wspólnym majątkiem. Głównym celem Towarzystwa było "wspólne ratowanie się w nieszczęściu". Czyż może być cel szlachetniejszy?…

Za pierwszą inicjatywę utworzenia spółdzielni mieszkaniowej zwykło się uważać Stowarzyszenie Sprawiedliwych Pionierów, utworzone w 1864 roku przez tkaczy z angielskiego miasta Rochdale w pobliżu Manchesteru. O mądrości założycieli najlepiej świadczy zwłaszcza jeden zapis w statucie Sprawiedliwych Pionierów: integralną częścią każdego kwartału spółdzielczych budynków ma być… biblioteka.

Najstarsze spółdzielnie mieszkaniowe na ziemiach polskich powstały w 1890 roku w Poznaniu i Bydgoszczy. Po odzyskaniu niepodległości, w II Rzeczpospolitej już w 1920 roku Sejm przyjął ustawę o spółdzielniach, regulującą zasady budownictwa spółdzielczego i zapewniającą pomoc finansową Państwa na to budownictwo. Właśnie w latach międzywojennych notujemy pierwszy epizod zaszczepienia idei spółdzielczości mieszkaniowej w Białymstoku. Kilkunastu działaczy założyło Związek Lokatorów. W 1928 roku przy ulicy Ogrodowej wybudowano dom o 12 czteroizbowych mieszkaniach, dwóch pokojach kawalerskich i mieszkaniu dla dozorcy. Niedługo potem spółdzielnia przestała istnieć. Po tej krótkiej wędrówce w "dziecięce" lata spółdzielczości wróćmy do chwili narodzin naszej dostojnej Jubilatki - Białostockiej Spółdzielni Mieszkaniowej - na ulicę Artyleryjską, Anno Domini 1947. Białystok z trudem dźwigał się z wojennych zniszczeń. Straty substancji mieszkaniowej sięgały 75 procent, okupant niemal całkowicie zniszczył zakłady przemysłowe, wojnę przeżyła zaledwie połowa mieszkańców, około 48 tysięcy ludzi.

 

 

 

 

 

 


 


ul.Pałacowa 4 rondo

 

 

 

Dyrektorem Delegatury "Społem" był wówczas Edmund Tomaszewski. To właśnie on zaprosił do swego biura 10 białostoczan, przeważnie pracowników "Społem" i przekonał do pomysłu założenia spółdzielni mieszkaniowej. Miała ona budować tanie, dostępne, nowoczesne i na dogodnych warunkach spłaty mieszkania dla świata pracy. Pomysłodawca został pierwszym przewodniczącym Rady Nadzorczej Białostockiej Spółdzielni Mieszkaniowej. Pierwszym Prezesem wybrano Franciszka Karasiewicza, sekretarzem - Władysława Grabowskiego, a skarbnikiem - Józefa Filipowicza.

Po paru miesiącach mitręgi (biurokracja istniała już wówczas) z rejestracją spółdzielni dość szybko uzyskano tzw. decyzję lokalizacyjną. Władze miasta zaproponowały odbudowę wypalonych i zburzonych w 75 procentach dwóch budynków przy ulicy Lipowej 31/33. Prace budowlane ruszyły w marcu 1948 roku. Ludzie z łopatami i konne zaprzęgi usunęły tysiące ton gruzu. W tym samym czasie władze BSM skutecznie starały się o środki finansowe na budowę. Uzyskano kredyty bankowe, własnymi siłami opracowano dokumentację techniczną i w marcu 1950 roku nastąpił radosny moment przekazania kluczy do 31 mieszkań dla pierwszych lokatorów. W podniesionych z gruzów budynkach znalazło się jeszcze miejsce na pięć lokali sklepowych.

 

ul.Pałacowa 4 rok 1950

Ten sam fragment miasta niemal sprzed półwiecza. Po lewej stronie widoczny budujący się właśnie wówczas budynek naszej Spółdzielni. Po prawej miejsce, gdzie stoi obecnie Hotel Gołębiewski.

 

Niestety, ten pierwszy sukces białostockich spółdzielców miał się stać przez kolejne lata ich sukcesem jedynym. Ówczesna polityka mieszkaniowa władz PRL, ściśle wzorowana na modelu obowiązującym w ZSRR, zakładała, że problem mieszkaniowy miał być rozwiązywany tylko przez państwo. Toteż przez lata 1950-1956 Spółdzielnia musiała ograniczyć swoją działalność wyłącznie do administrowania tymi dwoma budynkami.

Przełom 1956 roku z pewnym opóźnieniem dotarł także do ruchu spółdzielczego. Dopiero w 1958 roku rząd zezwolił na limitowaną sprzedaż budynków mieszkalnych dla spółdzielczości mieszkaniowej. W Białymstoku były to budynki przy ulicach Lipowej 34 oraz alei 1 Maja (obecnie aleja Piłsudskiego) nr 2 i 4. Zamieszkało w nich prawie 200 członków Białostockiej Spółdzielni Mieszkaniowej. Ten namacalny sukces dał nowy impuls dla rozwoju Spółdzielni. Tylko w 1958 roku do BSM zapisało się 862 nowych członków. Nowy Zarząd zadecydował o pierwszej od ośmiu lat własnej inwestycji budowlanej. Siłami Spółdzielni rozpoczęto budowę trzech budynków: przy alei 1 Maja 20 i 22 oraz bloku przy ulicy Nowogródzkiej 4a.

Jednak prawdziwym przełomem, wręcz momentem historycznym, w dziejach Białostockiej Spółdzielni Mieszkaniowej było otrzymanie lokalizacji i rozpoczęcie inwestycji całego, kompleksowego osiedla. 22 czerwca 1959 roku uroczyście położono kamień węgielny pod pierwszym budynkiem przy ulicy Garbarskiej - obecnym osiedlu Tysiąclecia. Na pewien okres skończyły się czasy budownictwa plombowego, jednostkowego - nadszedł czas budowy całych osiedli.

W 1965 roku rozpoczęto budowę drugiego spółdzielczego osiedla - osiedla Przyjaźń. Przyjęcie do eksploatacji pierwszego budynku na tym osiedlu nastąpiło 31 października 1968 roku. Był to wieżowiec przy ulicy Wierzbowej 5.

Od początku lat sześćdziesiątych powoli wyłaniał się obecny kształt osiedla Sienkiewicza. Na tym atrakcyjnym, położonym blisko Śródmieścia, terenie pozostało sporo starej, przedwojennej, mocno zdewastowanej zabudowy, toteż nowe budynki budowano tu trochę na zasadzie plomb, wykorzystując każdy dostępny kawałek przestrzeni.

Początek lat siedemdziesiątych, krótki okres gierkowskiego boomu, to również największy do tej pory okres rozwoju Białostockiej Spółdzielni Mieszkaniowej. Pozyskano grunty pod budowę dwóch największych osiedli mieszkaniowych w Białymstoku: Centrum II (obecnie Piaski) i Białostoczka. Prace budowlane na pierwszym z nich ruszyły w 1972 roku. Miało to być, i do 1991 roku było, sztandarowe osiedle BSM. Jednak na mocy porozumienia z mieszkańcami osiedla Centrum II Białostocka Spółdzielnia Mieszkaniowa zgodziła się na utworzenie ze swoich zasobów nowej, samodzielnej spółdzielni mieszkaniowej. Tak powstała Spółdzielnia Mieszkaniowa "Piaski". Należy również wspomnieć, że rozpoczętą przez BSM w połowie lat osiemdziesiątych budowę osiedla w Kleosinie, została skończona przez samodzielną spółdzielnię mieszkaniową z siedzibą w Juchnowcu Kościelnym.

Jednak te ubytki nie zaszkodziły Białostockiej Spółdzielni Mieszkaniowej. Nadal była to największa, najbardziej prężna i najlepiej administrująca spółdzielnia mieszkaniowa w naszym mieście. Jej osiedla zawsze należały do najpiękniejszych wizytówek miasta. Gdy kilka lat temu powoli kończył się spółdzielczy boom budowlany w Białymstoku, Białostocka Spółdzielnia Mieszkaniowa znalazła jeszcze atrakcyjny teren przy ulicy Trawiastej i zbudowała tu piękną architektoniczną enklawę. Ukazując piękną i chwalebną sześćdziesięcioletnią historię spółdzielczej Jubilatki, skupiłem się li tylko na osiągnięciach stanowiących główny cel każdej spółdzielni mieszkaniowej, zawsze zawarty w pierwszym punkcie Statutu - jest to zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych członków spółdzielni i ich rodzin, przez dostarczanie im samodzielnych lokali mieszkalnych lub domów jednorodzinnych, a także lokali o innym przeznaczeniu.

 

Hotel Gołębiewski przed budowąPorównajcie Państwo te dwie panoramy miasta - to doskonały przykład na urbanistyczny awans Białegostoku i jakże ważną w nim rolę Białostockiej Spółdzielni Mieszkaniowej.

 

W ciągu swojej całej historii Białostocka Spółdzielnia Mieszkaniowa realizowała ten cel z pełnym poświęceniem. Jak to wygląda dziś? Jakie będzie jutro? Zapraszam Czytelników do lektury następnych, poświęconych tej tematyce rozdziałów.

ogłoszenia erotyczne